Waterzijdig inregelen
- Jouw verwarmingssyteem heeft mogelijk baat bij cv-optimalisatie
- Waarom is cv-optimalisatie nodig?
- Waterzijdig inregelen: het belang van debiet
- Waterzijdig inregelen: het belang van ΔT
- Praktische richtlijn voor het afstellen van radiatoren
- Meer weten of zelf aan de slag?
Jouw verwarmingssysteem heeft mogelijk baat bij cv-optimalisatie
Thuis lekker warm erbij zitten, dat wil iedereen. Maar wist je dat in ongeveer 80% van de Nederlandse woningen de verwarmingsinstallatie niet optimaal werkt? Een ongelijke verdeling van warm water over de radiatoren zorgt voor verschillende problemen. Dat veroorzaakt comfortproblemen, leidt tot een inefficiënt werkend verwarmingssysteem en zorgt voor onnodige energiekosten.
Herken je een of meerdere van deze problemen in jouw woning?
- Langzaam opwarmende woningruimten
- Grote temperatuurverschillen tussen kamers
- Hete en koude radiatoren tijdens het opwarmen van de woning
- Hoge energiekosten door (onverklaarbaar) hoog gasverbruik
- Tikkende of suizende geluiden in de radiator
Het slim afstellen van je verwarmingssysteem is dan een slimme maatregel met verassende voordelen! Dankzij een betere verdeling en afgifte van warmte over alle radiatoren:
- Voelt jouw huis comfortabeler
- Werkt de ketel energiezuiniger
- Kan de aanvoertemperatuur omlaag
- Bespaar je op energiekosten
- Help je mee aan een beter klimaat
Het afstellen van de radiatoren en herstellen van de waterbalans heet waterzijdig inregelen. Het gehele proces, inclusief het zo nodig afstellen van de ketel, noemen wij cv-optimalisatie.
De vergeten groente van energiebesparing
Veel mensen weten niet wat waterzijdig inregelen betekent, of dat hun verwarming niet werkt zoals het zou moeten. Maar inregelen is noodzakelijk voor energiebesparing en de juiste werking van de verwarmingsinstallatie. Het is volgens de EPBD-III richtlijn zelfs wettelijk verplicht bij nieuwbouw en vervanging van radiatoren of de warmteopwekker. Die verplichting betekent helaas niet dat het ook daadwerkelijk gebeurt. Vroeger werd waterzijdig inregelen standaard uitgevoerd door installatiebedrijven na de installatie van een cv-ketel. Maar omdat het extra tijd en geld kostte, werd het steeds vaker achterwege gelaten. Dat gebeurt nog steeds. Kennis over de maatregel is op den duur verdwenen bij bewoners en installateurs.
Waarom is cv-optimalisatie nodig?
Een verwarmingssysteem werkt in een cyclus. De warmteopwekker verwarmt het water tot de ingestelde aanvoertemperatuur; of bij modulerende ketels een temperatuur passend bij de warmtevraag. Dit verwarmde water wordt stroomt naar de radiatoren (aanvoer). Daar geeft het water de warmte af aan de kamers. Tenslotte stroomt het water afgekoeld uit de radiator (afvoer) weer terug naar de ketel en begint de cyclus opnieuw.
Hoe efficiënt deze cyclus werkt is afhankelijk van twee factoren: debiet en delta-T (ΔT).
- Debiet staat voor hoe snel en hoeveel water door de radiator stroomt.
- ΔT staat voor het temperatuurverschil tussen de aanvoer- en retourtemperatuur van de radiator.
Beide zijn belangrijk voor een goed werkend verwarmingssysteem. Helaas zijn ze in veel woningen niet goed ingesteld. Daardoor verminderd het wooncomfort, werkt de ketel harder dan nodig en stijgen energiekosten.
Waterzijdig inregelen: het belang van debiet
Water zoekt altijd de weg van de minste weerstand. Radiatoren dichtbij de ketel ontvangen meer water dan radiatoren verderop. Dat heet waterzijdige onbalans. Daardoor moet de ketel meer vermogen en pompdruk leveren om toch alle ruimtes van warmwater te voorzien. Sommige kamers warmen daarom langzaam of onvoldoende op. Zie het plaatje hieronder voor een visualisatie daarvan:
Om het debiet juist af te stellen, wordt de doorstroom van water tot een radiator meer geopend of afgeknepen. Logischerwijs moeten radiatoren dichtbij de ketel meer afgeknepen worden, terwijl radiatoren verderop meer geopend moeten worden. Een onjuist debiet is de bronoorzaak van een suboptimaal werkend verwarmingssysteem en leidt tot opeenvolgende problemen:
Onjuist debiet –> waterzijdige onbalans –> oneven warmteverdeling in woning –> onjuiste ΔT –> inefficiënte werking warmteopwekker –> hogere kosten
Een juist afgesteld debiet zorgt voor:
- Een gelijke waterverdeling over alle radiatoren
- Optimale warmteafgifte per radiator
- Beïnvloed de ΔT:
- Hoger debiet zorgt voor een kleinere ΔT
- Lager debiet zorgt voor een grotere ΔT
Waterzijdig inregelen: het belang van ΔT
Een juiste ΔT is belangrijk voor hoe zuinig en efficiënt de warmteopwekker werkt.
- Bij cv-ketels is een ΔT tussen de 15-20°C ideaal
- Bij warmtepompen is een ΔT tussen de 7-10°C ideaal
In de tabel hieronder staan de ideale retourtemperaturen bij verschillende aanvoertemperaturen. De lagere temperaturen zijn van toepassing bij warmtepompen.
De retourtemperatuur is bepalend voor hoe zuinig en efficiënt de warmteopwekker werkt.
- Bij een warmtepomp bepaalt de aanvoertemperatuur hoe energiezuinig het systeem werkt. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want hoe beter het warmwater verdeeld is over de radiatoren, hoe beter warmteafgifte kan plaatsvinden, en dus hoe lager de aanvoertemperatuur kan.
- Bij hr-ketels kan meer rendement behaalt worden dankzij het slim condenseren van waterdamp in de ketel. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want dat condensatieproces is alleen mogelijk bij retourtemperaturen onder de 55°C.
- Bij modulerende ketels past de ketel zijn vermogen aan op basis van warmtevraag in de woning. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want energiezuinig vermogen leveren is alleen mogelijk wanneer de ΔT juist is afgesteld per radiator.
Waterzijdig inregelen betekent dat je het debiet per radiator zó afstelt, dat een optimale ΔT wordt bereikt. Aan de retourtemperatuur is dus af te lezen wat met het debiet moet gebeuren. Zie de praktische richtlijn hierna voor wat een te hoge of lage retourtemperatuur betekent, en hoe je dat kan optimaliseren.
Praktische richtlijn voor het afstellen van radiatoren:
- Retourtemperatuur te laag? Dan moet de ketel harder werken om het water weer warm te krijgen. De ΔT is dan te hoog. De radiator heeft een grotere doorstroming van water nodig. Het debiet moet dus hoger ingesteld worden.
- Retourtemperatuur te hoog? De ketel schakelt herhaaldelijk uit en aan maximale temperatuur niet te overschrijden. De ΔT is dan te laag. De radiator heeft een kleinere doorstroming van water nodig. Het debiet moet dus lager ingesteld worden.
Indien mogelijk regel je altijd in waar het water de radiator instroomt. Als dat niet kan, valt ook in te regelen waar het water de radiator uitstroomt. Je doorloopt dit proces voor iedere radiator in gebruik, beginnend bij de radiator met de hoogste retourtemperatuur. Dat is vaak de radiator het dichtste bij de ketel, maar niet altijd.
Statisch en dynamisch inregelen
Er zijn twee manieren om een radiator af te stellen: statisch en dynamisch.
- Statisch inregelen gebeurt al tientallen jaren. Het debiet wordt handmatig afgesteld zoals hierboven beschreven. Lage kosten en relatief eenvoudig zelf uit te voeren.
- Dynamisch inregelen is nieuw. Het debiet wordt automatisch bepaald door slimme ventielen die zelf reageren op drukverschillen. Hiervoor moeten radiatorkranen compleet vervangen worden. Hoge kosten door aanschaf van de ventielen en niet zelf uit te voeren door uitgebreide werkzaamheden voor installatie.
Meer weten of zelf aan de slag?
Waterzijdig inregelen is vooral lastig omdat elke woning nét anders is. Daarom is het belangrijk om de juiste basisinformatie aan te houden. Kijk bijvoorbeeld op de website van HIER. Weten of jouw verwarmingssysteem toe is aan optimalisatie? Dat begint bij inzicht in de aanvoer- en retourtemperaturen en ΔT van jouw radiatoren. Kijk op https://radiatorsticker.com/ voor meer informatie over inzicht krijgen in jouw systeem. Je vindt daar bijvoorbeeld ook een stappenplan voor het inregelproces mocht je zelf aan de slag willen gaan.