Waterzijdig inregelen en cv-optimalisatie
- Jouw verwarmingssysteem heeft mogelijk baat bij cv-optimalisatie
- Waarom is cv-optimalisatie nodig?
- Waterzijdig inregelen: het belang van debiet
- Waterzijdig inregelen: het belang van ΔT
- Praktische richtlijn voor het afstellen van radiatoren
- Meer weten of zelf aan de slag?
Jouw verwarmingssysteem heeft mogelijk baat bij cv-optimalisatie
Thuis comfortabel warm erbij zitten, dat wil iedereen. Maar wist je dat in ongeveer 80% van de Nederlandse woningen de verwarmingsinstallatie niet optimaal werkt? Een ongelijke verdeling van cv-water over de radiatoren of vloerverwarming kan leiden tot comfortproblemen, een inefficiënt werkend warmtesysteem en gemiddeld 10% hogere energiekosten dan nodig.
Herken je één of meerdere van deze problemen in jouw woning?
- Temperatuurverschillen tussen kamers en radiatoren
- Kamers die langzaam of ongelijk opwarmen
- Temperatuurschommelingen in hele woning: snel warm en daarna weer koud
- Hoge energiekosten door onverklaarbaar hoog energie- en gasverbruik
- Een warmteopwekker die vaak uit- en weer aanschakelt
- Ongewenste geluiden uit radiatoren en leidingen
Dan is het optimaliseren van je warmtesysteem een slimme maatregel! Maar comfortproblemen als gevolg van waterzijdige onbalans zijn niet altijd even makkelijk te herkennen. De woning wordt namelijk vaak wel gewoon warm, omdat bewoners met hogere temperaturen de woning verwarmen. Achter de schermen werkt jouw verwarmingsketel of warmtepomp daardoor minder rendabel, en moet deze harder werken dan nodig om de gewenste warmte te leveren. Dat gaat altijd ten koste van jouw energieverbruik en dus energiekosten.
Dankzij een betere verdeling en afgifte van warmte:
- Voelt jouw huis comfortabeler dankzij gelijkmatige opwarming en warmteafgifte
- Werkt de warmteopwekker (cv-ketel/warmtepomp) energiezuiniger
- Verhelp je tikkende of suizende geluiden uit radiatoren
- Bespaar je gemiddeld 10% op energiekosten door minder energieverbruik
- Help je mee aan een beter klimaat door minder energieverbruik
Het afstellen van de radiatoren en het gelijk verdelen van warm water over de radiatoren, heet waterzijdig inregelen. Het gehele proces, inclusief het zo nodig afstellen van de ketel, noemen wij cv-optimalisatie.
De vergeten groente van energiebesparing
Veel mensen weten niet wat waterzijdig inregelen betekent, of dat hun (vloer)verwarming niet werkt zoals het zou moeten. Maar waterzijdig inregelen is noodzakelijk voor energiebesparing en de juiste werking van het warmtesysteem. Het is volgens de EPBD-III richtlijn zelfs wettelijk verplicht bij nieuwbouw, een nieuwe warmteopwekker of vervanging van op zijn minst 30% van de warmteafgifte onderdelen. Die wettelijke verplichting betekent niet dat inregelen ook echt gedaan wordt. Vroeger werd waterzijdig inregelen standaard uitgevoerd door installatiebedrijven na de installatie van een verwarmingsketel. Maar omdat het extra tijd en dus geld kostte, werd het steeds vaker achterwege gelaten. Kennis over de maatregel is zo op den duur verdwenen bij bewoners en installateurs, en dat is onwijs zonde.
Waarom is cv-optimalisatie nodig?
Een verwarmingssysteem werkt in een cyclus. De warmteopwekker (zoals een verwarmingsketel of warmtepomp) verwarmt het water tot de ingestelde aanvoertemperatuur of een temperatuur passend bij de warmtevraag. Dit verwarmde water stroomt naar de radiatoren (aanvoer). Daar geeft het water de warmte af aan de kamers. Tenslotte stroomt het water afgekoeld uit de radiator (afvoer) weer terug naar de warmteopwekker en begint de cyclus opnieuw.
Hoe efficiënt deze cyclus werkt is afhankelijk van twee factoren: debiet en delta-T (ΔT).
- Debiet staat voor hoe snel en hoeveel water door de radiator stroomt.
- ΔT staat voor het verschil tussen de aanvoer- en retourtemperatuur van de radiator.
Beiden zijn belangrijk voor een goed werkend verwarmingssysteem. Helaas zijn ze in veel woningen niet goed afgesteld. Daardoor vermindert het wooncomfort, werkt de ketel harder dan nodig en stijgen energiekosten.
Waterzijdig inregelen: het belang van debiet
Water zoekt altijd de weg van de minste weerstand. Radiatoren dichtbij de ketel ontvangen daardoor meer warm water dan radiatoren verderop. Sommige radiatoren zijn te warm, terwijl radiatoren verderop te koud blijven. Dat heet waterzijdige onbalans. Kamers warmen dan langzaam of onvoldoende op. De ketel moet door deze onbalans continu meer vermogen en pompdruk leveren om toch warmte te leveren in die kamers. Dat zorgt voor onnodige comfortproblemen en extra energiekosten. Een radiator in balans is warm aan de aanvoerzijde (boven), en afgekoeld aan de afvoerzijde (onder). Water dat uit de radiator stroomt heeft de warmte namelijk afgestaan aan de ruimte. Zie het plaatje hieronder voor een visualisatie van deze onbalans.
Om een gebalanceerde verdeling van warm water mogelijk te maken, wordt de doorstroom van water tot een radiator meer geopend of afgeknepen. Het debiet moet dus omhoog of omlaag. Een onjuist debiet is de bronoorzaak van een suboptimaal werkend verwarmingssysteem en leidt tot opeenvolgende problemen:
Onjuist debiet –> waterzijdige onbalans –> oneven warmteverdeling in woning –> onjuiste ΔT –> inefficiënte werking warmteopwekker –> hogere kosten en meer slijtage.
Een juist afgesteld debiet zorgt voor:
- Een gelijke waterverdeling over alle radiatoren
- Optimale warmteafgifte per radiator
- Beïnvloed de ΔT en dus ketel efficiëntie:
- Hoger debiet zorgt voor een kleinere ΔT
- Lager debiet zorgt voor een grotere ΔT
Waterzijdig inregelen: het belang van ΔT
Een juiste ΔT is bepalend voor hoe zuinig en efficiënt de warmteopwekker werkt.
- Bij cv-ketels is een ΔT tussen de 15-20°C ideaal
- Bij warmtepompen is een ΔT tussen de 7-10°C ideaal
De ideale retourtemperatuur is afhankelijk zowel van de warmtevraag als de aanvoertemperatuur. In de tabel hieronder zie je voorbeelden van ideale ΔT’s. Maar zoals gezegd speelt ook warmtevraag een rol. Wordt de woning bijvoorbeeld niet goed warm met deze aanbevolen retourtemperaturen, houd dan een ΔT van 20% aan.
- Bij een warmtepomp bepaalt de aanvoertemperatuur hoe energiezuinig het systeem werkt. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want hoe beter het warmwater verdeeld is over de radiatoren, hoe beter warmteafgifte kan plaatsvinden, en dus hoe lager de aanvoertemperatuur kan.
- Bij HR-ketels kan meer rendement behaald worden dankzij het slim condenseren van waterdamp in de ketel. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want dat condensatieproces is alleen mogelijk bij retourtemperaturen onder de 55°C.
- De meeste moderne ketels zijn modulerende ketels. Deze passen hun vermogen aan op basis van warmtevraag in de woning. Een waterzijdige balans is dus belangrijk. Want energiezuinig vermogen leveren is alleen mogelijk wanneer de ΔT juist is afgesteld per radiator.
Waterzijdig inregelen betekent dat je het debiet per radiator zó afstelt, dat een optimale ΔT wordt bereikt. Aan de retourtemperatuur is dus af te lezen wat met er het debiet moet gebeuren. Zie de praktische richtlijn hierna voor wat een te hoge of lage retourtemperatuur betekent, en hoe je dat kan optimaliseren.
Praktische richtlijn voor het afstellen van radiatoren
- Retourtemperatuur te laag?
Dan moet de ketel harder werken om het water weer op de gewenste aanvoertemperatuur te krijgen. De ΔT is te hoog. De radiator heeft een grotere doorstroming van water nodig om warmte goed af te geven en bijstoken te voorkomen. Het debiet moet daarom hoger ingesteld worden. - Retourtemperatuur te hoog?
Dan geven de radiatoren onvoldoende warmte af en kan de ketel zijn vermogen niet kwijt waardoor deze gaat pendelen. De ΔT is te laag. De radiator heeft een kleinere doorstroming van water nodig om warmte goed af te geven en pendelen te voorkomen. Het debiet moet daarom lager ingesteld worden.
Je doorloopt dit proces voor iedere radiator in gebruik, beginnend bij de radiator met de hoogste retourtemperatuur. Gebruik je een radiator niet? Dan is inregelen niet nodig.
Statisch en dynamisch inregelen
Er zijn twee manieren om een radiator af te stellen: statisch en dynamisch.
- Statisch inregelen gebeurt al tientallen jaren. Het werd pas ‘statisch’ genoemd nadat nieuwe mogelijkheden in de markt verschenen. Het debiet wordt per radiator handmatig afgesteld. Het voordeel is dat deze manier van inregelen met de juiste instructie relatief eenvoudig zelf uit te voeren is, met prima resultaten.
- Dynamisch inregelen is een nieuwe manier van inregelen. Het debiet wordt automatisch bijgesteld door ventielen die reageren op drukverschillen. Het nadeel is dat je nieuwe ventielkranen moet aanschaffen en huidige daarmee moet vervangen. Dat is een complexe werkzaamheid beter geschikt voor een installateur.
Meer weten of zelf aan de slag?
Waterzijdig inregelen is voor elke woning en verwarmingsinstallatie nét anders. Daarom is het belangrijk om de juiste basisinformatie aan te houden. Kijk bijvoorbeeld op de website van HIER. Weten of jouw warmtesysteem optimalisatie nodig heeft? Dat begint bij inzicht in de aanvoer- en retourtemperaturen van jouw radiatoren of vloerverwarming.
Pilot waterzijdig inregelen in Waterdael I en II in Someren
Ben jij een bewoner van Waterdael I en II in Someren? Er loopt op dit moment een pilot in jouw wijk voor waterzijdig inregelen. Meld je aan voor deelname aan de pilot via deze link en ontvang kosteloos een pakketje met radiatormagneetjes en/of leidingstickers. Daarmee krijg je eenvoudig inzicht in het presteren van jouw radiatoren en/of vloerverwarming. Vanaf 2026 helpen we je ook met het optimaliseren van jouw warmtesysteem.